Σιωπή - Mute - Σιωπή - Mute - Σιωπή - Mute - Σιωπή



MUTE - μια performance για τη Σιωπή. Στη Δακτυληθρα (Τότη Χατζή 9), Πέμπτη 30/12 στις 19:00



Είναι άραγε οξύμωρο σχήμα η κουβέντα περί σιωπής; Ειδικά όταν ψιχαλίζει και κάθεσαι σε παγκάκι, μ’ έναν καφέ στο χέρι; Κι έτσι, χρειάζεται συχνά να υψώνεις τη φωνή για να ακούγεσαι μέσα από την υγρασία της ατμόσφαιρας, πάνω από τα βιαστικά αυτοκίνητα;

Μπορεί και νάναι. Όσο οξύμωρη μπορεί να είναι η έννοια της σιωπής που υπάρχει χωρίς παρουσία: εντοπίζεται και προσδιορίζεται με την απουσία. Δεν υπάρχει τρόπος άλλος να προσδιορίσει – χαρακτηρίσει κανείς τη σιωπή, παρά μόνο σε περιγραφή του απόντος ήχου. Μια απαραίτητη συνδιαλλαγή. Επικοινωνία. Που απαιτεί έναν «ευήκοον ώτα» που χωρίς ερέθισμα θα δώσει ύπαρξη στη σιωπή.

Τελικά, η Ρένα Γιουβανάκογλου γιατί μπαίνει σε τόση φασαρία για τη σιωπή;

«Γιατί υπάρχει.

 Γιατί χωρίς σιωπή δεν αντιλαμβάνεσαι τα πράγματα. Αν δεν σιωπήσεις δεν μπορείς να καταλάβεις τα πράγματα γύρω σου. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να κατανοήσεις τα πράγματα. Στον δικό μας πολιτισμό, η σιωπή είναι δύσκολη και δύστροπη.

Ο πολιτισμός μας, δεν καταλαβαίνει τη σιωπή. Την παρεξηγεί. Τη θεωρεί αγένεια, απόρριψη».

Ο πολιτισμός της φασαρίας, της φωνής, των ακατάληπτων συνεχόμενων θορύβων, της βαβούρας. Ο πολιτισμός, που αντιλαμβάνεται τη σιωπή, πλέον, όχι σα χρυσό αλλά σαν αδυναμία. Ο πολιτισμός της μονοδιάστατης θεώρησης

«Η σιωπή είναι πολλά πράγματα. Είναι ανασυγκρότηση και σκέψη και αντίληψη πραγμάτων. Όταν σταματάς να μιλάς, ακούς τι συμβαίνει γύρω σου. Αλλιώς τα πράγματα χάνονται. Δεν είναι εύκολο να σιωπήσει κάποιος. Είναι όμως αναγκαίο. Όταν άρχισα να επεξεργάζομαι τη σιωπή, το όλο θέμα ήταν πολύ προσωπικό: σε μια περίοδο προβλημάτων που τα περνάμε όλοι λιγότερο ή περισσότερο, έβλεπα –και εξακολουθώ να βλέπω- ότι γίνονται πράγματα χωρίς να υπάρχει αντίδραση. Κι αυτό είναι μια σιωπή. Μια εσωτερική σιωπή: δεν αντιδράω, δεν ακούω, δεν ρωτάω, κάνουμε πράγματα όπως τα κάνουν οι άλλοι. Κι έτσι ξεκινάει ένας κώδικας σιωπής που εμπεριέχει μια συνωμοσία. Από εκεί ξεκίνησε: την κωδικοποιημένη επικοινωνία, που δύσκολα μπορείς να καταλάβεις. Αυτού του είδους η επικοινωνία είναι σα να έχει επιβληθεί: σα να σου έχει ορίσει κάποιος, πώς θα κινείσαι, πώς θα μιλάς, πώς θα αγαπάς. Και δεν επιτρέπεται να παρεκκλίνεις ούτε δεξιά, ούτε αριστερά».

Δύο ερμηνείες, δύο μέτρα και δύο σταθμά για τη «σιγή ασυρμάτου»: ανασύνταξη - αντίληψη σε προσωπικό επίπεδο αλλά και αποχώρηση – υποχώρηση σε κοινωνικό.

 

«Έτσι είναι και η περφόρμανς που ήθελα να κάνω. Απλά ξεκίνησε ανάποδα: ξεκίνησε από τον κώδικα σιωπής και αρχίσαμε να πηγαίνουμε προς τα πίσω ανακαλύπτοντας το πρωταρχικό σημείο, τη σιωπή σαν έλλειψη ήχου, σαν κενό. Με την ανεκτίμητη συμβολή της καλύτερης μου φίλης και δημοσιογράφου, Μάγδας Γεωργιάδου, αναζητήσαμε τη σιωπή σε διάφορα επίπεδα: σε ένα σύμπαν κενό κι ακίνητο, σε μια αγονιμοποίητη μήτρα, στις σχέσεις. Σε πολλά διαφορετικά πράγματα καθημερινά ή όχι .

Προσπαθώντας να στήσουμε έναν σκελετό για την περφόρμανς συναντηθήκαμε με πολλούς, πάρα πολλούς δρόμους, εκφράσεις, διασταυρώσεις, όπου ανακαλύψαμε σιωπές κάθε είδους. Τελικά για να μην χαθώ, αποφασίσαμε να σταθώ σε 4 σημεία και να δώσουμε μια ιστορία για το τίποτα που γίνεται κάτι, για το απόλυτο κενό, που μπορεί να είναι συμπαντικό, φυσικό, προσωπικό, κοινωνικό

Μια μήτρα που δεν φιλοξενεί ένα έμβρυο. Ή ένα σύμπαν χωρίς πλανήτες. Απ’ αυτό ξεκινήσαμε. Από το μηδέν και πώς σιγά σιγά εξελίσσεται το τίποτα σε κάτι. Κι αυτό το κάτι αποκτά μια δραστηριότητα, αντιδράει στα ερεθίσματα, εξελίσσεται. Και φτάνει στην κατανόηση, τη μάθηση και τελικά στην επικοινωνία. Καταλαβαίνει και μαθαίνει πώς να επικοινωνεί. Το Mute δεν είναι τίποτα άλλο από μια μορφή επικοινωνίας, που ξεκινάει από το μηδέν και μπορεί να καταλήξει στον κώδικα σιωπής».

Ο κώδικας της σιωπής. Η συνωμοσία. Η συνήθεια της σιωπής. Η σιωπή ως έλλειψη και η έλλειψη ως αντίδραση, ως μέσον αλλαγής. Γίνεται;

«Χρειάζεται φωνή αλλά πρώτα σιωπή. Είναι σημαντικό να πάρεις τον χρόνο σου να ανασυγκροτηθείς να σκεφτείς, γιατί αν δεν καταλάβεις γιατί και πώς να φωνάξεις δεν υπάρχει ούτε νόημα, ούτε κέρδος. Η σιωπή είναι η προϋπόθεση της φωνής της αντίδρασης γιατί αν αρχίσεις να φωνάζεις χωρίς λόγο και περιεχόμενο δε θα σε βγάλει πουθενά.

Για να ξέρεις πώς οφείλεις να κινηθείς, πρέπει να είσαι πιο εσωτερικός. Και να ξέρουμε ότι αυτό το παιχνιδάκι πομπός – δέκτης υπάρχει παντού στον κόσμο. Όλοι είμαστε έτσι, ουσιαστικά όλοι προσπαθούμε να πούμε κάτι, ακόμα και η σιωπή προσπαθεί να σου πει κάτι. Το θέμα είναι αν θα καταφέρεις να καταλάβεις, τι προσπαθεί να σου πει ο άλλος. Πόσοι είναι έτοιμοι να δεχθούν ότι η απάντηση που θα πάρουν μπορεί να μην είναι με τον τρόπο που περιμένουν, θέλουν, ή έχουν συνηθίσει; δηλ μπορεί σε κάποιον να μιλάς φωναχτά και ο άλλος να απαντάει με την πράξη του – αυτό είναι ένας τρόπος επικοινωνίας, το θέμα είναι αν λάβεις το μήνυμα.

Κοίτα, ας πούμε, τις τελευταίες εκλογές: όταν ζητήθηκε από τον κόσμο να πάει να ψηφίσει ο περισσότερος κόσμος απάντησε με σιωπή, επέλεξε να μην πάει στις εκλογές. Ουσιαστικά αυτό το μήνυμα δεν το έλαβε κανείς.

Ο κάθε πολιτικός, το κάθε κόμμα, ο κάθε δημοσιογράφος, είπαν τις απίστευτες βλακείες και τελικά ήταν όλοι ευτυχισμένοι και κανένας δεν ανέλυσε ουσιαστικά αυτό το κομμάτι. Πάρα πολλοί άνθρωποι επέλεξαν να ανασυγκροτηθούν να μην δώσουν πουθενά εμπιστοσύνη και να κάτσουν με τους εαυτούς τους ή μεταξύ τους. όλοι αυτοί που επέλεξαν να μην ψηφίσουν ανέπτυξαν μεταξύ τους έναν κώδικα επικοινωνίας: όλοι αυτοί καταλαβαίνουν γιατί δεν πήγανε.

Κανένας όμως δεν έλαβε το μήνυμα».

Η πολιτική σιωπή που μεταφέρει ένα μήνυμα. Ένα μήνυμα που πιθανότατα κανένας δεν θέλει να λάβει. Ένα μήνυμα απόλυτα συμβατό με τη σιωπή: απώλεια δράσης και αντίδρασης, χωρίς «ευήκοα ώτα» να το …γεννήσουν.

«Στους πολιτικούς αρέσει «να πιπιλάνε το δάκτυλο». Ή μάλλον βολεύονται. Βγαίνουν διάφοροι και λένε για διαφάνεια για τον πόλεμο κατά τις διαφθοράς, και κανένας δε λέει φωναχτά αυτό πρέπει: ότι οι περισσότεροι δεν θέλουν κανέναν να κυβερνάει αυτό το κράτος. Οι Έλληνες θεωρούν ότι κανένας δεν είναι ικανός να κυβερνάει το κράτος. Αυτό είναι μια αρχή. Δεν ξέρω αν είναι αρκετό για ν’ αλλάξει τα πράγματα – οι φασαρίες στην Αθήνα, οι φωτιές και οι καταστροφές που μπαίνουν, άλλαξαν κάτι; Υπήρχε και στις δύο περιπτώσεις ένα μήνυμα –ίσως και το ίδιο. Όμως, πάντα έτσι γίνεται: κάποιοι πήραν το μήνυμα και κάποιοι όχι. Το θέμα είναι πόσοι άνθρωποι το έχουν πάρει, ώστε να μεγαλώσουν οι αντιδράσεις και να πεις ότι έγινε κάτι.

Πρέπει με κάποιον τρόπο να ξεκινήσει και νομίζω ότι είναι καλύτερο σε αυτή τη φάση να σιωπήσεις και μετά να δράσεις, θα είναι αποτελεσματικότερο. Είναι σημαντικό να κάνουμε πίσω, να παίρνουμε τον χώρο μας, να ξαναβλέπουμε και να αναθεωρούμε και να εξετάζουμε τα πράγματα. Είναι καλό, δε θα βλάψει.

Είναι καλύτερο από το απλώς να φωνάζουμε».

Η performance

«Η performance δεν ξέρω ακριβώς τι είδους τέχνη είναι, αλλά ξέρω ότι είναι τέχνη. Είναι μια παράσταση που δεν έχει τις απαιτήσεις και την αυστηρή δομή της θεατρικής παράστασης. Είναι η κορύφωση νοημάτων και εικόνων χωρίς να αναδεικνύεται η διαδρομή που οδηγούν σε αυτήν την κορύφωση. Είναι πολύ πιο εφήμερη, ανοιχτή και ελεύθερη μορφή τέχνης από το θέατρο. Δεν είναι απαραίτητο να έχει αρχή μέση τέλος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί και να έχει. Η κυρίαρχη διαφορά ωστόσο με το θέατρο είναι ότι η performance δεν δεσμεύεται από κείμενο, από το τι θέλει να πει ο ποιητής (συγγραφέας), αλλά κυρίως από την ιδέα που έχει ο performer, το νόημα που θέλει να επικοινωνήσει. Μπορεί να έχει πολύ «εύκολη» και «ευτελή» σε μερικές περιπτώσεις φόρμα ωστόσο, οφείλει για να έχει λόγο ύπαρξης, να έχει μια κεντρική ιδέα, ένα νόημα να μεταφέρει. Αυτό είναι το επιδιωκόμενο της performance: το μεταφερόμενο νόημα. Αν δεν υπάρχει ή αν δεν είναι εφικτό να μεταφερθεί στο κοινό, τότε δεν έχει λόγο ύπαρξης. Αυτό όμως, δεν ισχύει και για όλες τις μορφές τέχνης;

Κι αυτό δεν είναι το σημείο που διαχωρίζει την «καλή» από την «κακή» τέχνη;»

Γιατί μια performance σε μια βιτρίνα;

«Ήθελα να δημιουργήσω,  ένα «κουτί» έναν χώρο στενό, σχεδόν ασφυκτικό και απομονωμένο. Με απόσταση από τον θεατή, ακόμα κι ο ήχος να μην φτάνει καθαρός. Δεν μπορούσα να φανταστώ αυτή την performance σε ένα θέατρο ας πούμε, ή σε έναν μεγάλο χώρο, θα χανόταν τελείως. Ήθελα όσοι έρθουν να παρακολουθήσουν να την «ψάξουν» για να μπορέσουν να δουν, σα να στριμώχνονται σε μια κλειδαρότρυπα. Η στενότητα του χώρου είναι η μήτρα ή το αγέννητο σύμπαν, είναι ο χώρος που θα δημιουργηθεί κάτι, θα εξελιχθεί θα προσπαθήσει να επικοινωνήσει, είναι το αρχικό σημείο της σιωπής. Οι δυο ηθοποιοί θα προσπαθήσουν να επικοινωνήσουν με διαφορετικούς τρόπους – φωνάζοντας και σιωπώντας- θα τα καταφέρουν; Θα ολοκληρώσουν την επικοινωνία; Θα δούμε!»

Για τις ανάγκες της performance "MUTE" βρίσκονται πίσω από τις βιτρίνες της Δακτυλήθρας (Ακτή Τότη Χατζή 9, Αίγινα) οι Γιολέν Μαρμαρά και Λασκαρίνα Τζίτζη. Την Πέμπτη 30/12, στις 19:00 θα παρουσιάσουν την σκέψη της Ρένας Γιουβανάκογλου για τη Σιωπή.